بی نظیرترین مجموعه  حقوق خصوصی  3414 سوال چهار گزینه ایی در قالب چهار جلد شامل کلیه  آزمون های  دانشگاه های کشور همراه با پاسخ های فوق تشریحی      -1400 1374

رشته حقوق در سالیان اخیر پرطرفدارترین رشته در حوزه علوم انسانی بوده است. در میان گرایش های مختلف این رشته، حقوق خصوصی شیرین ترین و پرطرفدارترین گرایش است. بیشترین رسالت این گرایش، تنظیم روابط فردی شهروندان است و از این حیث در اجرای مفهوم مقدس «عدالت» نقش مهمی را ایفا می کند.

متأسفانه سازمان سنجش پس از برگزاری آزمون ها، صرفا کلید سؤالات را ارائه می دهد و از ارائه پاسخ تشریحی و استدلال طراحان سؤالات امتناع می ورزد؛ این درحالی است که علوم انسانی مبتنی بر استدلال است و چه بسا استدلال طراحان سؤالات _هرقدر هم که عالم باشند_ اشتباه باشد. از سوی دگر، تجربه نشان می دهد که مراجعه به نمونه سؤالات آزمون های سنوات گذشته برای متقاضیان شرکت در آزمون ها، به دلایل متعددی مفید است. لذا نگارش و تدوین کتاب هایی با محتوای پاسخ تشریحی سؤالات آزمون ها، ضروری است.

نویسنده با مراجعه به کتب نگاشته شده برای آزمون های کارشناسی ارشد، دریافت که تا کنون کتابی که به صورت مستدل و مستند پاسخ سؤالات دروس اختصاصی آزمون های کارشناسی ارشد رشته حقوق خصوصی را دربرگرفته باشد، به رشته تحریر درنیامده است و لذا همت بر آن گماشت که چنین کتابی را تحریر نماید؛ به امید آنکه سهمی ولو اندک در موفقیت دانشجویان رشته حقوق داشته باشد.

کتاب پیش رو، حاوی تمامی سؤال ها و پاسخ های تشریحی دروس مدنی، تجارت، آیین دادرسی مدنی و متون فقه در سالهای متمادی می باشد. یکی از ویژگی های منحصر بفرد کتاب حاضر، این است که در آن برای پاسخ به سؤالات، حتی الامکان به مواد قانون استناد شده و در صورتی که قانون صراحتا در خصوص موضوعی تعیین تکلیف نکرده باشد، به کتب منبع آزمون ها خصوصا کتاب ارزشمند «قانون مدنی در نظم کنونی» نوشته استاد مرحوم دکتر کاتوزیان و کتب مشهور مراجعه شده و به صورت دقیق به آن کتب استناد داده شده است.

امید است که این کتاب مورد عنایت خوانندگان محترم واقع شود و ایشان بتوانند با استعانت از خداوند قادر متعال، در مجاهدات علمی همواره موفق بوده و در اجرای عدالت همواره کوشا باشند.

فهرست مطالب

آزمون کارشناسی ارشد حقوق 1392

حقوق مدنی               431

پاسخ‏نامه حقوق مدنی  434

حقوق مدنی (اشخاص تا وصیت و ارث)       436

پاسخ‏نامه حقوق مدنی (اشخاص تا وصیت و ارث)          438

حقوق تجارت            439

پاسخ‏نامه حقوق تجارت               441

آیین دادرسی مدنی     442

پاسخ‏نامه آیین دادرسی مدنی        444

آیین دادرسی مدنی (دعاوی خانوادگی)          446

پاسخ‏نامه آیین دادرسی مدنی (دعاوی خانوادگی)            448

متون فقه    450

پاسخ­نامه   452

آزمون کارشناسی ارشد حقوق آزاد 1392

حقوق مدنی               454

پاسخ‏نامه حقوق مدنی  456

‏نامه حقوق تجارت      457

پاسخ‏نامه حقوق تجارت               459

آیین دادرسی مدنی     460

پاسخ‏نامه آیین دادرسی مدنی        462

متون فقه    463

پاسخ‏نامه متون فقه       465

آزمون کارشناسی ارشد حقوق 1393

حقوق مدنی               466

پاسخ‏نامه حقوق مدنی  469

حقوق تجارت            471

پاسخ‏نامه حقوق تجارت               473

آیین دادرسی مدنی     474

پاسخ‏نامه آیین دادرسی مدنی        476

متون فقه    477

پاسخ‏نامه متون فقه       479

آزمون کارشناسی ارشد حقوق آزاد 1393

حقوق مدنی               481

پاسخ‏نامه حقوق مدنی  483

حقوق تجارت            484

پاسخ‏نامه حقوق تجارت               486

آیین دادرسی مدنی     487

پاسخ‏نامه آیین دادرسی مدنی        489

متون فقه    491

پاسخ‏نامه متون فقه       493

آزمون کارشناسی ارشد حقوق 1394

حقوق مدنی               495

پاسخ‏نامه حقوق مدنی  498

حقوق تجارت            500

پاسخ‏نامه حقوق تجارت               502

آیین دادرسی مدنی     503

پاسخ‏نامه آیین دادرسی مدنی        505

متون فقه    507

پاسخ‏نامه متون فقه       509

آزمون کارشناسی ارشد حقوق آزاد 1394

حقوق مدنی               511

پاسخ‏نامه حقوق مدنی  514

حقوق تجارت            516

پاسخ‏نامه حقوق تجارت               518

آیین دادرسی مدنی     520

پاسخ‏نامه آیین دادرسی مدنی        522

متون فقه    523

پاسخ‏نامه متون فقه       524

آزمون کارشناسی ارشد حقوق 1395

حقوق مدنی               525

پاسخ‏نامه حقوق مدنی  527

حقوق تجارت            530

پاسخ‏نامه حقوق تجارت               532

آیین دادرسی مدنی     534

پاسخ‏نامه آیین دادرسی مدنی        536

متون فقه    539

پاسخ‏نامه متون فقه       541

آزمون کارشناسی ارشد حقوق 1396

حقوق مدنی               543

پاسخ‏نامه حقوق مدنی  546

حقوق تجارت            549

پاسخ‏نامه حقوق تجارت               551

آیین دادرسی مدنی     553

پاسخ‏نامه آیین دادرسی مدنی        555

متون فقه    557

پاسخ‏نامه متون فقه       559

آزمون کارشناسی ارشد حقوق 1397

حقوق مدنی               561

پاسخ‏نامه حقوق مدنی  563

حقوق تجارت            566

پاسخ‏نامه حقوق تجارت               568

آیین دادرسی مدنی     570

پاسخ‏نامه آیین دادرسی مدنی        572

متون فقه    574

پاسخ‏نامه متون فقه       576

آزمون کارشناسی ارشد حقوق 1398

حقوق مدنی               578

پاسخ‏نامه حقوق مدنی  581

حقوق تجارت            584

پاسخ‏نامه حقوق تجارت               586

آیین دادرسی مدنی     588

پاسخ‏نامه آیین دادرسی مدنی        590

متون فقه    592

پاسخ‏نامه متون فقه       595

آزمون کارشناسی ارشد حقوق 1399

حقوق مدنی               597

پاسخ‏نامه حقوق مدنی  599

حقوق تجارت            611

پاسخ‏نامه حقوق تجارت               613

آیین دادرسی مدنی     627

پاسخ‏نامه آیین دادرسی مدنی        629

متون فقه    640

پاسخ‏نامه متون فقه       643

آزمون کارشناسی ارشد حقوق 1400

حقوق مدنی               647

پاسخ‏نامه حقوق مدنی  649

حقوق تجارت            684

پاسخ‏نامه حقوق تجارت               686

آیین دادرسی مدنی     707

پاسخ‏نامه آیین دادرسی مدنی        709

متون فقه    734

پاسخ‏نامه متون فقه       737

منابع       745

نمونه پاسخنامه

آزمون کارشناسی ارشد حقوق 1400
حقوق مدنی
3345 .مریم بهدلیل ترس، پیشنهاد هوشنگ مبنی بر فروش مزرعهاش را میپذیرد و با او معامله میکند. سپس بهدلیل عارضه قلبی در بیمارستان 
بستری میشود و فوت میکند. فرزندش که وارث منحصر اوست، معامله را به تصور فوت مادر، در زمان حیات او تنفیذ میک ند، اما پس از 
فوت مادر پشیمان میشود. حکم معامله چیست؟ )حقوق 1400)
1 )صحیح و نافذ است. 2 )صحیح و نافذ است، ولی بهدلیل اشتباه قابل فسخ میباشد.
3 )غیرنافذ بوده و با تنفیذ فرزند در زمان حیات مادر نافذ میشود. 4 )غیرنافذ بوده و برای تنفیذ، اجازه فرزند پس از فوت مادر الزم است.
3346 .خویشاوندان حینالفوت متوفی دو عموی ابی، یک عمه ابی، یک خاله امی و یک پسرعموی ابوینی است، سهماالرث هر یک از عموها، عمه و 
خاله بهترتیب چقدر است؟ )حقوق 1400)
 )1
1
6
 ،
1
6
و 
2
6
 )2
2
6
 ،
1
6
و 
1
6
3 )صفر، 
1
6
و 
1
6
4 )صفر، 
1
3
و 
1
6
3347 .حمید گلدانی را نزد جواد به ودیعه می گذارد. کارگر جواد حین نظافت، گلدان مزبور را میشکند. حکم چیست؟ )حقوق 1400)
1 )فقط کارگر ضامن است. 2 )فقط جواد ضامن است.
3 )کارگر و جواد، هر دو ضامن هستند. 4 )هیچیک ضامن نیستند.
3348 .بدهکار در مقام تادیه دین، یک تن برنج از مال دیگری را به طلبکار تحویل میدهد. در چه صورتی میتواند برنج تحویل داده شده را مسترد 
کند؟ )حقوق 1400)
1 )با اثبات اینکه مال غیر بوده و اذن در تادیه نداشته است.
2 )با اثبات اینکه مال غیر را اشتباها بهعنوان مال خود تادیه کرده است.
3 )با اثبات اینکه مال غیر نزد او امانت بوده و اذن در تادیه نداشته است.
4 )با اثبات اینکه مال غیر بدون اجازه در تصرف او بوده و اذن در تادیه نداشته است.
3349 .رحیم آپارتمانی را از مالکان آن )سه نفر( خریداری میکند. در صورت معیوب بودن آپارتمان، وی چه اختیاری دارد؟ )حقوق 1400)
1 )فقط میتواند ارش بگیرد. 2 )فقط میتواند معامله را رد کند.
3 )در صورت رضایت همه فروشندگان، میتواند معامله را رد کند. 4 )میتواند سهم یکی را رد و سهم دیگران را با اخذ ارش قبول کند.
3350 .انجام کدامیک از معامالت از سوی قیّم بهطور کلی و مطلقا ممنوع است؟ )حقوق 1400)
1 )اجاره مال مولّیعلیه برای خود 2 )رهن اموال غیرمنقول مولّیعلیه
3 )فروش اموال غیرمنقول مولّیعلیه 4 )وام گرفتن برای مولّیعلیه بدون ضرورت و احتیاج
3351 .مالکی که مال وی فضولتا فروخته شده است، بیع فضولی را اقاله میکند. این اقاله چه حکمی دارد؟ )حقوق 1400)
1 )فاقد اعتبار است. 2 )رد معامله فضولی است.
3 )تنفذ معامله فضولی است. 4 )در معامله فضولی، بیتاثیر است.
3352 .پس از فروش ملک، فروشنده همان ملک را اجاره داده است. مستاجر اکنون چه سمتی دارد؟ )حقوق 1400)
1 )اصیل 2 )فضول 3 )مالک منافع 4 )قایممقام خاص موجر
3353 .وکیل با استفاده از اختیار توکیل برای موکل، وکیل انتخاب کرده و همه اختیارات خود را به وی اعطا میکند. کدام مورد صحیح است؟ )1400)
1 )وکالت وکیل اول منفسخ میشود. 2 )هر وکیل میتواند مستقال اقدام کند.
3 )هر دو وکیل باید مجتمعا وکالت را انجام دهند. 4 )با اعطای وکالت به وکیل دوم، وکیل اول حق اقدام ندارد.
3354 .پرداخت هزینه تعمیرات جزیی در عین مستاجره در اجاره مشمول قانون روابط موجر و مستاجر مصوب 1376 ،بهه عههده چهه کسهی 
است؟ )حقوق 1400)
1 )مطلقا موجر 2 )مطلقا مستاجر
3 )مستاجر، مگر آنکه شرط خالف شده باشد. 4 )موجر، مگر اینکه خالف آن شرط شده باشد.
648
»همه سوالهای حقوق خصوصی«
3355 .مالی که منافع آن قبال برای مدت عمر علی به وی واگذار شده است، با صلح معوّض به احمد واگذار میشود. صلح چه حکمی دارد؟)حقوق 1400)
1 )صحیح است، اما علی حق فسخ آن را دارد. 2 )صحیح است، اما احمد حق فسخ آن را دارد.
3 )صحیح و غیرقابل فسخ است. 4 )غیرنافذ است.
3356 .افزایش قیمت مال موضوع قرض، در نتیجه عمل مقترض چه حکمی دارد؟ )حقوق 1400)
1 )در همه حال متعلق به مقرض است. 2 )در هیچ حالتی متعلق به مقترض نیست.
3 )در صورت استرداد همان مال به مقرض، به مقرض تعلق دارد. 4 )در صورت استرداد همان مال به مقرض، به مقترض تعلق دارد.
3357 .مضارب اعمالی را که بر طبق عرف باید به اجیر رجوع کند، خود شخصا انجام میدهد، کدام مورد صحیح است؟ )حقوق 1400)
1 )مستحق اجرت آن است. 2 )مستحق اجرت آن نیست.
3 )مستحق نصف اجرت آن است. 4 )مستحق اجرت آن است، مگر اینکه تبرعا انجام داده باشد.
3358 .طرفین عقد بیع، دعوای غبن را صلح میکنند. سپس مشخص میشود که بیع باطل بوده است. صلح چه حکمی دارد؟ )حقوق 1400)
1 )صحیح و قابل فسخ 2 )غیرنافذ 3 )باطل 4 )صحیح
3359 .ده نفر مالی را بهترتیب غصب کردهاند. اگر مالک حق خود را به غاصب پنجم منتقل کند، کدام مورد در خصوص حق رجوع غاصب پ نجم به 
غاصبان دیگر صحیح است؟ )حقوق 1400)
1 )تنها به غاصبان بعد از خود میتواند رجوع کند. 2 )تنها به غاصبان قبل از خود میتواند رجوع کند.
3 )به همه غاصبان دیگر میتواند رجوع کند. 4 )حق رجوع به سایر غاصبان را ندارد.
3360 .خانهای که اجرت متعارف آن ماهانه 400 هزار تومان است بهازای ماهانه 500 هزار تومان اجاره داده میشود. در اثنای اجاره اول، قر ارد ادی 
راجع به اجاره خانه به شخص دیگری پس از اتمام اجاره اول با اجارهبهای ماهانه 600 هزار تومان منعقد میشود و در ضمن آن شرط میشود 
که مالک بهازای هر روز تاخیر در تسلیم خانه، 30 هزار تومان به مستاجر دوم پرداخت کند. در صورتیکه مستاجر اول یک ماه در تسل یم 
تاخیر کند و مالک 900 هزار تومان به مستاجر دوم بپردازد، مالک چه مبلغی را میتواند از باب خسارت از مستاجر اول مطالبه کند؟ )1400)
1 )900 هزار تومان )وجه التزام مقرر( 2 )اجارهبهای یک ماه در اجاره دوم )600 هزار تومان(
3 )اجارهبهای یک ماه در اجاره اول )500 هزار تومان( 4 )اجرت متعارف یک ماه اجاره خانه )400 هزار تومان(
3361 .پس از تقسیم ترکه بین ورّاث معلوم میشود که متوفی به اشخاص ثالث مدیون است. تقسیم چه حکمی دارد؟ )حقوق 1400)
1 )باطل است.
2 )معتبر است، اما طلبکاران متوفی طلب ممتاز دارند.
3 )معتبر است، لکن ورثه قبل آزادی دیون متوفی، حق فروش اموال موروثی را ندارند.
4 )معتبر است و طلبکاران میتوانند به هر یک از ورّاث به نسبت سهم او رجوع کنند.
ب ه کن در چه صورتی زن میتواند بابت کارهایی که در منزل شوهر انجام داده حقالزحمه مطالبه کند؟ )حقوق 1400)
1 )دستور زوج و وقوع طالق 2 )عدم قصد تبرّع و دستور زوج
3 )عدم قصد تبرّع و وقوع طالق 4 )عدم قصد تبرّع، دستور زوج و وقوع طالق
3363 .در حقوق ایران فوت زوج یا زوجه قبل از وقوع نزدیکی، چه تاثیری بر مهرالمسمّی دارد؟ )حقوق 1400)
1 )فوت شوهر، موجب تنصیف مهریه ولی فوت زن، تاثیری بر مهر ندارد. 2 )فوت زن یا شوهر، نصف مهریه به شوهر برمیگردد.
3 )در هر دو صورت، نصف مهریه به شوهر برمیگردد. 4 )هیچ تاثیری ندارد و همه مهر، مال زن است.
3364 .درباره وصیت، کدام مورد صحیح است؟ )حقوق 1400)
1 )وصیت بر معدوم به تبع موجود صحیح نیست.
2 )ورشکسته نیز میتواند وصیت زائد بر ثلث را اجازه و تنفیذ نماید.
3 )وجود موصیله در زمان وصیت شرط نیست و موجود شدن آن در زمان فوت کافی است.
4 )هرگاه کسی مال خود را به موجب وصیت، وقف بر محصور یا جهات کند قبول شرط نیست.
پاسخنامهحقوق مدنی
)1 گزینه. 3345
این معامله صحیح و نافذ است زیرا ماده 208 قانون مدنی مقرر می دارد:» مجرد خوف از کسی بدون آنکه از طررف آن کرس تهدیرد ی شرده باشرد اکرراه 
محسوب نمیشود.«
)2 گزینه. 3346
ماده 930 قانون مدنی مقرر می دارد:» اگر میت اعمام یا اخوال ابوینی داشته باشد اعمام یا اخوال ابی ارث نمیبرند .در صر ورت نبرودن اعمرام یر ا اخروال 
ابوینی اعمام یا اخوال ابی حصه آنها را میبرند.«با توجه به این ماده اعمام ابی ارث می برند و پسرر عمروی ابروینی مرانع ارث برردن آنهرا نمری شرود.زیرا 
ماده 936 قانون مدنی مقرر می دارد:» با وجود اعمام یا اخوال، اوالد آنها ارث نمیبرند مگر در صرورت انحصرار وارث بره یر ک پسررعموی ابروینی بر ا یرک 
عموی ابی تنها که فقط در این صورت پسرعمو، عمو را از ارث محروم میکند. لیکن اگر با پسرعموی ابوینی خال یا خالره باشرد یرا اعمرام مت عردد باشرند 
ولو ابی تنها، پسرعمو ارث نمیبرد.«بنابراین پسر عموی ابوینی ارث نمی برد.امرا در خصروص سرهم وراث بایرد براسر اس مراده 935 قر انون مردنی عمرل 
کرد.ماده 935 قانون مدنی مقرر می دارد:» اگر برای میت یک یا چند نفر اعمام با یک یا چند نفر اخروال باشرد ثلرث ترکره بره اخروال و دو ثلرث آن بره 
اعمام تعلق میگیرد . تقسیم ثلث بین اخوال بالسویه به عمل می آید لیکن اگر بین اخوال یک نفر امی باشرد سردس حصره اخروال بر ه او میرسرد و اگرر 
چند نفر امی باشند ثلث آن حصه به آنها داده میشود و در صورت اخیر تقسیم بین آنها بالسویه به عمل می آید.
در تقسیم دو ثلث بین اعمام، حصه ذکور دو برابر اناث خواهد بود. لیکن اگر بین اعمام یک نفر امی باشد سدس حصره اعمرام بر ه او میرسرد و اگرر چنرد 
نفر امی باشند ثلث آن حصه به آنها میرسد و در صورت اخیر آن ثلث را بالسویه تقسیم میکنند. در تقسیم پنج سدس و یرا دو ثلرث کره از حصره اعمرام 
باقی میماند بین اعمام ابوینی یا ابی حصه ذکور دو برابر اناث خواهد بود.«با توجه به این ماده چون فقط یرک خالره امری و جرود دارد یرک ششرم از ارث 
به او می رسد اما در خصوص پنج ششم باقی مانده قاعده در خصوص وراث ابی این اسرت کره ذکرور دو برابرر انراث ارث مری برنرد یع نری از هرکردام دو 
عموی ابی دو ششم و عمه ابی یک ششم ارث می برند.
باتوجه به اهمیت بحث ارث در آزمونهای حقوقی الزم است مباحث مهم آن را بیان نماییم:
براساس ماده 861 قانون مدنی موجب ارث دو امر است: نسب و سبب.در باب ارث، شخص را که می میررد و از او مرالی بره ارث مری رسرد مرورث )ارث 
گذار( و شخصی که مال مورث را به ارث می برد وارث یا متوراث )ارث بر( می گویند.
ماده 862 در خصوص اشخاصی است که به موجب نسب )خویشاوندی( ارث می برند که عبارت هستند از سه طبقه:
1 -پدر و مادر و اوالد و اوالد اوالد
2 -اجداد و برادر و خواهر و اوالد آن ها
3 -اعمام و عمات و اخوال و خاالت و اوالد آن ها
اعمام جمع عم در معنای عام یعنی عموها و عمه ها و در معنای خاص یعنی عموها
عمات یعنی عمه ها
اخوال جمع خال در معنای عام یعنی دایی ها و خاله و در معنای خاص یعنی دایی ها
خاالت یعنی خاله ها
بر اساس ماده 863 وارثین طبقه بعد وقتی ارث می برند که از وارثین طبقه قبل کسی نباشد.
تنها اشخاصی که به موجب سبب ارث می برند، زن و شوهر از یکدیگر هستند که در حین فوت دیگری زنده باشد.
ماده 865 اگر در شخص واحد موجبات متعدده ارث جمع شود به جهت تمام آن موجبات ارث می برد مگر این کره بعضری از آنهرا مران ع دیگرری باشرد 
که در این صورت فقط از جهت عنوان مانع می برد.
بر اساس ماده 868 ،مالکیت ورثه نسبت به ترکه متوفی مستقر نمی شود، مگر پس از ادای حقوق و دیونی که به ترکه میت تعلهق مهی 
گیرد.
به منظور فراهم شدن شرایط تقسیم و تعیین تکلیف ترکه،ماده 231 قانون امور حسبی مقرر داشته اسرت: »دیرون موجرل متروفی بعرد از فروت او حرال 
می شود.«زیرا اگر دیون موجل حال نشود،چون با توجه به ماده 868 مالکیت ورثه نسبت به ترکره مسرتقر نمری شرود،مگر پرس از اد ای دیرون و حقروق 
وابسته به ترکه،پس وارث نباید تا زمان فرا رسیدن اجل دین در ترکه تصرف کنند و ترکه تا آن زمان بال تکلیرف خواهرد ماند کره ایرن وضرعیت مسرتلزم 
تضرر ورثه خواهد بود.
پس از فوت مورث،اموال او همیشه در اختیار وراث قرار نمی گیردو مالکیت ایشان در آن استقرار نمی یابرد مگرر پرس از تصرفیه ترکره.مطابق مر اده 260
قانون امور حسبی مقصود از تصفیه ترکه،تعیین دیون و حقوق متوفی و ادای دیون او و نیز اخراج مورد وصیت از ترکه است.
تصفیه ترکه به تقاضای هریک از ورثه و وصی متوفی از طریق دادگاه که در حال حاضر دادگاه عمومی)جانشرین دادگراه بخرا سابق (اسرت و بره وسر یله 
مدیر تصفیه منصوب از طرف دادگاه و با نظارت دادگاه انجام می شود.
650
»همه سوالهای حقوق خصوصی«
ماده 869: حقوق و دیونی که به ترکه میت تعلق می گیرد و باید قبل از تقسیم آن ادا شود از قرار ذیل است:
1 -قیمت کفن میت و حقوقی که متعلق است به اعیان ترکه مثل عینی که متعلق رهن است.
2 -دیون و واجبات مالی متوفی
3 -وصایای میت تا ثلث ترکه بدون اجازه ورثه و زیاده بر ثلث با اجازه آن ها
ماده 870- حقوق مزبوره در ماده قبل باید به ترتیبی که در ماده مزبوره مقرر است تأدیه شود و مابقی اگر باشد بین وراث تقسیم گردد.
وجود وارث برای متوفی در زمان فوت او از شرایط تحقق ارث است؛زیرا مقصود از ارث انتقال قهری مرال متروفی بره وارث او اسر ت و بردون وجرو د وارث 
انتقال مال قابل تصور نیست.
ارث بردن حمل 2 شرط دارد:
زنده متولد شود.
در زمان فوت موجود باشد )نطفه منعقد شده باشد(
نکته: اگر حمل زنده متولد شود و بعد از چند روز فوت کند، سهم او را در نظر می گیریم ولی با توجه به فوت او آن را به وراث خودش می دهیم.
سهم االرث حمل:
اگر 2 شرط ماده 875 ق.م وجود داشت، تعیین سهم االرث حمل چگونه است؟ طبق قسمت اول ماده 878 ق.م اگرر برا متو لرد شردن حمرل، تمرام یرا 
قسمتی از ورثه ارث نبرد، تقسیم انجام نمی شود تا تکلیف روشرن شرود. مرمال متروفی پردر و مرادر و نروه دارد و همسرر او حامرل اسرت. وضرعیت نرو ه 
مشخص نیست. اگر بچه به دنیا بیاید، نوه ارث نمی برد. پس تقسیم نمی شود تا زمان تولد حمل.
ممال دیگر اینکه متوفی برادر و خواهر دارد و همسر موقت متوفی باردار است. اگر به دنیا بیاید، مرانع ارث برردن همره ورا ث اسرت. پرس تق سریم انجرام 
نمی شود. همسر متعه اصوال ارث نمی برد اما حمل او ارث می برد.
قسمت دوم ماده 878 ق.م می گوید: اگر حمل مانع ارث بردن هیچیک از وراث نباشد، می توان ارث را تقسیم کرد. ممال متروفی پر در، مرادر، پسرر، 
دختر و همسر او حامل باشد. به دنیا آمدن، فرزند مانع ارث هیچکدام نیست بلکه سرهم آنهرا را تحرت تراثیر قررار مری گیرد.تو لرد یافتره در ایرن فررض 
گفته شده که می توان ارث را تقسیم کرد. اما باید برای حمل به اندازه 2 سهم پسر کنار گذاشرت. اگرر بچره هرا بیشرتر از دو پسرر بودنرد وراث برر مری 
گردانند و اگر کمتر باشد اضافه بین آنها تقسیم می شود. اگر بچه خنمی بود، طبق ماده 939 به او سهم می دهند.
خویشاوندان طبقهی اول متوفی عبارتند از پدر و مادر متوفی و اوالد و اوالد اوالد متوفی. از آنجرایی کره پردر و مرادر و اوالد بالواسرط ه متروفی، بره لحرا 
طبقات و درجات قرابت، کمترین فاصله را با متوفی دارند و نزدیکترین اقربای میت به شمار میآیند، هیچگراه بره واسرطه ی وجرود خویشراوند دیگرر از 
ارث بردن محروم نمیشوند )م 891 ق.م(. حال اینکه برا وجرود حتری یرک نفرر از خویشراوندان ایرن طبقره )طبقره ی اول(، هریچ یرک از خویشراوندان 
طبقات بعدی ارث نخواهند برد.
مادر متوفی همواره سهم معینی از ترکه دارد. وارثانی که همیشه سهم معینی از ترکه را به ارث میبرند، فرضبرر نامیرده مری شروند )م 894 ق.م(. لریکن 
این سهم معین برای مادر، در دو حالت خاص، متفاوت است. بدین توضیح که اگرر متروفی، فرزنردی نداشرته باشرد، سرهم مرادر او یهک سه وم ترکره 
میباشد و در صورتی که متوفی اوالد داشته باشد و یا مادر حاجب داشته باشد، سهم او یک ششم ترکه خواهد بود. مقصود از حاجرب مرادر ، بررادر یرا 
خواهران متوفی هستند که با حصول شرایط مقرر در بند ب مادهی 892 ق.م، باعث کاها سهم مادر متوفی، از یرک سروم ترکره بره یرک ششرم ترکره 
میشوند.در صورتی که مادر متوفی تنها وارث او باشد، تمام ترکه را به ارث میبرد. 
همچنین ماده 897 قانون مدنی مقرر می دارد:» اشخاصی که گاه به فرض و گاهی به قرابت ارث مری برنرد عبارتنرد از: پردر ، دخترر و دخترهرا، خرواه ر و 
خواهرهای ابی یا ابوینی و کالله امی.«
پدر متوفی از جمله وارثانی است که در بعضی از موارد، سهم وی از ترکه، معرین و ثابرت اسرت و گراهی نیرز سرهم معینری نردارد )م 897 ق.م(. بر دین 
توضیح که هر گاه متوفی فرزند داشته باشد، سهم پدر از ترکه، معین و ثابت است و این مقدار عبارت اسرت از یهک ششهم کرل ترکره. و هرر گراه کره 
متوفی فرزندی نداشته باشد، پدر دوسوم ترکه را به ارث میبرد. در این دو حالت گفته میشود که پدر فرضبر میباشرد. در حالت اخیهر کهه متهوفی 
فرزند ندارد، در صورتی که مادر حاجب)مقصود از حاجب مادر، برادر یا خواهران متوفی هستند که با حصول شرایط مقهرر در بنه د ب 
مادهی 892 ق.م، باعث کاهش سهم مادر متوفی، از یکسوم ترکه به یکششم ترکه میشوند.( داشته باشد، سهم پدر از ترکه نا معهین 
است و در اصطالح حقوقی به قرابت ارث میبرد )م 906 ق.م(. بدین توضیح که پس تحویل دادن سهم وارثانی که سههم آنهان از ترکهه 
معین است، آنچه باقی میماند به پدر میرسد.
در صورتی که پدر، تنها وارث متوفی باشد، تمام ترکه را به ارث میبرد.
نکته - کالله در لغت به معنای احاطه است و خواهران و برادران متوفی را به این دلیل کالله مری نامنرد کره در اطرراف میر ت قررار دارنرد و ا و را احاطره 
کرده اند در اصطالح کالله عبارت از برادر و خواهر متوفی است.
کالله یا ابی )پدری( است یا امی )مادری( یا ابوینی )پدر و مادری( که روی هم رفته آنها را کالله های سه گانه یا کالالت ثالث می گویند.
651
»پاسخنامه حقوق مدنی«
براساس ماده 905 قانون مدنی:» از ترکه میت، هر صاحب فرض، حصه خود را می برد و بقیه به صاحبان قرابرت مری رسرد و اگرر صرا حب قرابتری در آن 
طبقه مساوی با صاحب فرض در درجه نباشد، باقی به صاحب فرض رد می شود مگر در مورد زوج و زوجه که بره آن هرا رد نمری شرود لر یکن اگرر بررای 
متوفی وارثی به غیر از زوج نباشد زائد از فریضه به او رد می شود.«
سهم پسر متوفی از ترکه همواره نا معین است و در اصطالح حقوقی گفته میشود که به قرابرت ارث مری بررد. بردین توضریح کره پرس از خرارج کرردن 
سهم وارثانی که سهم آنان از ترکه معین است )فرضبر ها(، براقی مانرده ی ترکره بره پسرر م تروفی داده مری شرود. در صرورت تعردد پسرر هرای متروفی، 
باقیماندهی ترکه به تساوی میان آنها تقسیم میشود.
در صورتی که پسر متوفی، تنها وارث او باشد، تمام ترکه را به ارث میبرد و در صورتی که تنها وارثان متروفی دو یرا چنرد پسرر او باشرند، تمرامی ترکره 
به تساوی میان آنها تقسیم خواهد شد. 
ماده 907 - اگر متوفی ابوین نداشته و یک یا چند نفر اوالد داشته باشد ترکه به طریق ذیل تقسیم می شود:
اگر فرزند، منحصر به یکی باشد خواه پسر خواه دختر تمام ترکه به او می رسد.
اگر اوالد متعدد باشند ولی تمام پسر، یا تمام دختر، ترکه بین آنها بالسویه تقسیم می شود.
اگر اوالد متعدد باشند و بعضی از آنها پسر و بعضی دختر، پسر دو برابر دختر می برد.
دختر یا دختران متوفی، از جمله وارثانی هستند که گاهی سهم معینی از ترکه دارند و گراهی نیرز سرهم ایشران از ترکره نرا معرین اسرت )م 897 ق.م(. 
بدین توضیح که اگر متوفی فرزند پسر نداشته باشد، سهم دختر یا دختران متوفی از ترکه معین و ثابت میباشد و این سهم بره ترتیرب عبرارت اسرت از 
یکدوم یا دوسوم ترکه )م 902 ق.م(. یعنی اگر متوفی یک دختر داشته باشد نیمری از ترکره بره او مری رسرد و اگرر دخترران متعردد داشرته باشرد، در 
مجموع، دوسوم ترکه به آنها تعلق گرفته و به تساوی میان آنها تقسیم میشود )م 907 ق.م(.
در صورتی که متوفی فرزند پسر داشته باشد، سهم دختر یا دختران او از ترکه نا معین میباشد و در اصطالح حقوقی گفته مری شرود کره بره قرابرت ارث 
میبرند. یعنی پس از خارج نمودن سهم وارثانی که سهم آنان از ترکه معین است، باقیمانرده ی ترکره میران فرزنردان میرت بره قاعرده ی ذکرور دو برابرر 
اناث تقسیم میشود )م 907 ق.م(.
در صورتی که دختر یا دختران متوفی، تنها وارثان وی باشند، تمام ترکه به آنها میرسد و به تساوی میان ایشان تقسیم میشود. 
در حالتی که متوفی اوالد بالواسطه نداشته باشرد، اوالد اوالد متروفی بره قرائم مقرامی کسری کره بره واسرطه ی او بره متروفی مری رسرند، از متروفی ارث 
میبرند. به عنوان ممال اگر متوفی یک پسر و یک دختر داشته که پیا از او جان سپردهاند، نوههرای وی سرهم پردر یرا مرادر خرود را بجرای ایشران بره 
ارث میبرند. بدین توضیح که نوههای پسری، ولو اینکه دختر باشند، سهم پسر متوفی را میبرند و نوههای دختری، ولو آنکره پسرر باشرند، سرهم دخترر 
متوفی را میبرند. این میزان از ترکه که به قائم مقامی به نوهها میرسد، به قاعدهی ذکور دو برابر اناث بین آنها تقسیم میشود.
در صورتی که تنها وارثان میت، اوالد اوالد وی باشند، تمامی ترکه به ترتیب مذکور در فوق به قائممقامی به آنها میرسد.
به موجب مادهی 862 ق.م، وارثان طبقهی دوم متوفی عبارتند از "اجداد و برادر و خرواهر و اوالد آن هرا ". البتره مقصرود از اجرداد مرذکور در ایرن مراده، 
جدات نیز میباشد.خویشاوندان طبقهی دوم تنها در صورتی ارث میبرند که هیچ یک از اقربای طبقهی اول موجود نباشند )م 863 ق.م(.
وارثان طبقهی دوم، بر اساس دو مبنا از یکدیگر متمایز هستند. نخست آنکه این طبقه از وارثان از دو گروه اصرلی کره آن هرا را صرنف مری نرامیم تشرکیل 
میشود. این صنفها عبارتند از صنف "اجداد و جدات و صنف "خواهر و برادر و اوالد ایشان.
فایدهی شناسائی این اصناف در این است که، در هر صنف، اقربائی که به لحرا درجرات قرابرت بره متروفی نزدیکترر هسرتند مرانع ارث برردن اقر برای 
دورتر میشوند.
از سوی دیگر اعضای هر یک از این صنفها به واسطهی ارتباطی که با میت دارند، ممکن است ابوینی یا ابی یا امّری باشرند. بررادران و خرواهر ان متروفی 
)یا همان صنف اخوه(، به اعتبار ارتباطی که با متوفی دارند به 3 گروه یا تیره تقسیم میشوند:
1 )برادران و خواهران ابوینی میت 
2 )برادران و خواهران ابی میت
3 )برادران و خواهران امّی میت
بدین ترتیب که در گروه نخست، پدر و مادر وارثان و متوفی مشترک است و در گروه دوم پدر و در گروه سوم مادر ایشان
نکتهی اساسی در حالت اجتماع وارثان ابی و ابوینی و امی میت این است که، در هر صنف، اقربای ابوینی میت مرانع ارث برردن اقربرای ابری هسرتند. در 
نتیجه اخوهی ابوینی مانع ارث بردن جد ابی نخواهدبود، چرا که از دو صنف مجزا هستند. لیکن اقربرای امری همرواره بره همرراه اقربرای ابری یرا ابروینی 
ارث میبرند. 
با توجه به توضیحات فوق، الزم است سهماالرث هر یک از اقربای طبقهی دوم را با توجه به گروهی که در آن قرار دارد، به نحو ذیل بررسی کنیم:
1 -جد و جدّهی امی متوفی
مقصود از جد و جدّهی امی، پدر و مادر میت میباشند که همیشه سهم آنان از ترکه معین است. بدین توضیح که اگر جد یرا جرده ی امری میرت، واحرد 
باشد، سهم وی یکسوم ترکه میباشد )م 923 ق.م( و اگر متعدد باشند نیز سهم ایشان همان یکسوم ترکه خواهد بود و ایرن مقردار بره تسراوی میران 
آنان تقسیم میشود. 
652
»همه سوالهای حقوق خصوصی«
در صورتی که جد و یا جدّهی امی متوفی تنها وارثان وی باشند تمام ترکه را به ارث میبرند.
2 -خواهر و برادر امی متوفی
مقصود از خواهر و برادر امی )اخوه یا کاللهی امی(، خواهر و برادری هستند که فقط مادرشان با مادر میرت مشرترک اسرت ولری پدرشران یکری ن یسرت. 
این گروه از وارثان طبقهی دوم نیز همواره سهم معینی از ترکه دارند. بدین توضیح که اگر اخوهی امی، واحد باشد، سرهم وی یرک ششرم ترکره اسرت و 
اگر متعدد باشند، سهم ایشان یکسوم کل ترکه خواهد بود و این مقدار به تساوی میان ایشان تقسیم میشود.
در صورتی که خواهر و برادر امی متوفی، تنها وارثان وی باشند تمام ترکه را به ارث میبرند. 
3 -جد و جدهی ابی متوفی
مقصود از جد و جدهی ابی، پدر و مادر پدر متوفی میباشند که به قرابت ارث میبرند یعنی سهم آنان از ترکه نامعرین اسرت. بردین توضریح کره پرس از 
خارج نمودن سهم وارثانی که سهم آنان از ترکه معین است، مابقی ترکه به قاعدهی ذکور دو برابر اناث میان آنها تقسیم میشود.
در صورتی که جد و جدهی ابی متوفی، تنها وارثان وی باشند تمام ترکه را به ارث میبرند. 
4 -برادر و خواهر ابوینی متوفی
مقصود از برادر و خواهر ابوینی، برادر و خواهری هستند که پدر و مادرشان با پدر و مادر میت مشترک است. ایرن گرروه از و رثره نیرز بره ق اعرده ی ذکرور 
دو برابر اناث، به قرابت ارث میبرند و سهم معینی از ترکه ندارند )م 920 ق.م(. مگر در موردی کره میرت بررادر ابروینی نداشرته باشرد و فقرط یرک یرا 
چند خواهر ابوینی داشته باشد، که سهم ایشان به ترتیب، یکدوم و یا دوسوم کل ترکه میباشرد. دو سروم مرذکور، بره تسراوی میران خرواهران تقسریم 
میشود.
5 -برادر و خواهر ابی متوفی
مقصود از برادر و خواهر ابی، برادر و خواهری هستند که فقط پدرشان با پدر میت مشترک است. این گرروه از ورّاث نیرز سرهم معینری از ترکره ندارنرد و 
به همین علت گفته میشود که به قرابت ارث میبرند. مگر در موردی که میت، برادر ابی نداشته باشد و فقط یک یا چنرد خرواهر ابری داشرته باشرد کره 
سهم ایشان به ترتیب، یکدوم و دوسوم کل ترکه میباشد.
یاد آور میشویم که اخوه ابی )خواهر یا برادران پدری( تنها در صورتی ارث میبرد که میت اخوه ابوینی نداشته باشد. 
6 -اجتماع وارثان صنف اجداد و صنف اخوه )خواهر برادران میت( 
در فرض اجتماع وارثان صنف اجداد و صنف اخوه، سهم هر یک از وارثانی که سهم آنان از ترکه معین است )صاحبان فرر ض(، از ترکره خرارج مری شرود 
و مابقی میان وارثانی که سهم آنان از ترکه نا معین است)صاحبان قرابت(، و ابی یا ابوینی هستند، به قاعدهی ذکور دو برابر اناث تقسیم خواهدشد. 
یادآور می شویم که در صورت تعدد اقربای امی میت، سهمی که به مجموع ایشان تعلرق مری گیررد، بره قاعرده ی ذکرور برابرر انرا ث برین ایشران تقسریم 
خواهدشد. )مستفاد از مواد 923 و 924 و 925 ق.م(
7 -اوالد اخوه )ارث به قائم مقامی(
در صورتی که اخوهی میت )خواهر یا برادر میت( زنده نباشند، اوالد اخوه به قائم مقامی کسی که آنها را به میت متصل میکند ارث میبرند.
نکته:در صورتی که هر یک از اقربای مذکور در فوق، تنها وارث یا وارثان متوفی باشند، تمام ترکه را به ارث میبرند. بهعنوان مثال اگر 
جد و جدهی امی میت، تنها وارثان وی باشند، تمام ترکه را به ارث میبرند و بین ایشان به تساوی تقسیم میشود )مادهی 917 ق.م(.
طبقهی سوم خویشاوندان عبارتند از عمو و عمه و خاله و دائری هرای متروفی و اوالد ایشران )م 862 ق.م(. برر خرالف طبقره ی اول و دوم، وارثران طبقره ی 
سوم همگی از یک صنف )گروه( هستند. از سوی دیگر، عمرو و عمره و اوالد آن هرا را، وا بسرتگان از طریرق پردر )تیرره ی پردری(، و دائری و خالره و اوالد 
آنها را وا بستگان از طریق مادر )تیرهی مادری( مینامیم.
در این طبقه نیز هر یک از خویشاوندانی که به لحا درجات قرابت به میت نزدیرک ترنرد، مرانع ارث برردن آن هرایی کره دورترنرد، مری شروند، مگرر در 
مورد استمنای مذکور در مادهی 936 ق.م. 
همانند اعضای طبقه دوم، این گروه از خویشاوندان نیز به واسطهی ارتباطی که با متوفی دارند، ممکن است ابری یرا ابروینی یرا امری باشرند کر ه توضریح 
آن در مبحث بعدی خواهد آمد. ولی فیالجمله باید گفت، در صورت اجتماع اقربای ابی و ابوینی و امی در یرک تیرره، خویشران ابروینی مرانع ا رث برردن 
خویشان ابی خواهند بود، لیکن اقربای امی همواره به همراه اقربای ابی یا ابوینی ارث میبرنرد. بنرابراین عمرو و عمره ی ابروینی، مرانع ارث برردن خالره و 
دائی ابی متوفی نمیشوند و بالعکس.
مقصود ما از عمو و عمهی ابوینی، عمو و عمهای است که قرابتا با پدر میت از نوع ابروینی باشرد. همچنرین اسرت در مرورد ع مرو و عمره ی ابری و امری 
میت.
قرابت )خویشاوندی( عمو و عمه با پدر متوفی، زمانی ابوینی است که پدر و مادر ایشان با پدر و مادر پردر متروفی یکری باشرن د. در صرورتی کر ه عمرو یرا 
عمهی متوفی فقط در پدرشان با پدر متوفی یکسان باشند، قرابت ایشان از نوع ابی میباشد. در صورتی که عمرو یرا عمره ی متروفی فقرط در مادرشران برا 
پدر متوفی یکسان باشند، قرابت ایشان از نوع امی میباشد. 
مقصود ما از خاله و دائی ابوینی، خاله و دائی است که قرابتا با مادر میت از نوع ابوینی باشد. همچنین است در مورد خاله و دائی ابی و امی میت. 
653
»پاسخنامه حقوق مدنی«
قرابت )خویشاوندی( خاله و دائی با مادر متوفی، زمانی ابوینی است که پدر و مادر ایشان با پدر و مادر مادر متروفی یکری باشرند. در صرور تی کره خالره و 
دائی متوفی فقط در پدرشان با مادر متوفی یکسان باشند، قرابت ایشان از نوع ابی میباشرد. در صرورتی کره خالره و دائری متروفی فقرط در ماد رشران برا 
مادر متوفی یکسان باشند، قرابت ایشان از نوع امی میباشد. 
ماده 939- در تمام موارد مذکوره در این مبحث و دو مبحث قبل اگر وارث خنمی بوده و از جمله وراثی باشد که ذکرور آنهر ا دو برابرر انراث مر ی برنرد، 
سهم االرث او به طریق ذیل معین میشود:
اگر عالئم رجولیت غالب باشد سهم االرث یک پسر از طبقه خود و اگر عالئم اناثیت غلبه داشته باشد سهم االرث یرک دخترر از طبقره خرود را میبررد و 
اگر هیچ یک از عالئم غالب نباشد نصف مجموع سهم االرث یک پسر و یک دختر از طبقه خود را خواهد برد.
نکته - خنمی کسی است که نه مرد باشد نه زن و به لحا بدنی هم نشانه های مرد بودن را دارد و هم نشانه های زن بودن.
الزم است چند نمونه از تستهای ارث را مطرح نماییم:
1 -در صورت اجتماع کالله ابوینی و ابی وامی. . . . .
1- کالله ابی ارث نمیبرد. 2- کالله امی ارث نمیبرد.
3- کالله ابوینی ارث نمیبرد. 4- هرسه کالله ارث میبرند.
پاسخ:گزینه 1 صحیح است براساس ماده 426 قانون مدنی.
2 -در صورتی که وراث متوفی شامل چند عمو و عمه ابی و یک عمه یا عموی امی باشد 
ترکه به چه نسبتی میان آنان تقسیم میشود؟
1 - سهم عمو و عمه امی است و بقیه به نسبت دو به یک بین عمو و عمه ابی تقسیم میشود.
2- سهم عمو و عمه امی است و بقیه به نسبت دو به یک بین عمو و عمه ابی تقسیم میشود.
3- سهم عمو و عمه امی است و بقیه به نسبت مساوی بین عمو و عمه ابی تقسیم میشود.
4- سهم عمو و عمه امی است و بقیه به نسبت مساوی بین عمو و عمه ابی تقسیم میشود.
پاسخ:گزینه 2 صحیح است.براساس ماده 932 قانون مدنی.
3 -در صورتی که وراث میت چند دائی یا خاله ابوینی یا ابی باشند ترکه بین آنها چگونه تقسیم میشود؟
1- به نسبت دو به یک 2- بالسویه
3- ثلث ترکه به خالهها و ثلث دیگر به دائیها میرسد. 4- نصف ترکه به خالهها و نصف دیگر به دائیها میرسد.
پاسخ:گزینه 2 صحیح است به استناد ماده 933 قانون مدنی.
4 -در صورتی که بین وراث، یک خنثی باشد.........
1- او مانند اناث طبقه خود ارث میبرد.
2- او مانند ذکور طبقه خود ارث میبرد.
3- ثلث مجموع سهماالرث یک پسر و یک دختر از طبقه خود را خواهد برد.
4- اگر عالئم رجولیت در وی غالب باشد سهم یک پسر از طبقه خود را میبرد و اگر عالئم اناثیت در وی غالب باشد سهم یک دختر از طبقه خود را میبرد.
پاسخ:گزینه 4 صحیح است.به استناد ماده 939 قانون مدنی.
5 -اگر مردی در حال مرض زنی را عقد کند و بعد از شفا یافتن از آن مرض و قبل از دخول بمیرد...
1- زن از او ارث میبرد. 2-زن از او ارث نمیبرد.
3- زن از او اصوالً ارث میبرد. 4-زن از او اصوالً ارث نمیبرد.
پاسخ:گزینه 1 به استناد ماده 945 قانون مدنی.
6 -هرگاه ورثه از ادای قیمت ابنیه و اشجار به زوجه امتناع کنند. . . . .
1- زن میتواند از حاکم اجبار آنها را به فروش عین از تقاضا کند.
2- زن میتواند به حکم دادگاه یا از آن ابنیه و اشجار را تملک کند.
3- زن میتواند حق خود را از عین آنها استیفا کند.
.3 و 2 گزینه -4
پاسخ گزینه 4 صحیح است به استناد ماده 948 قانون مدنی و زیرنویس 1 ماده در کتاب قانون مدنی در نظم کنونی دکتر کاتوزیان.
7 -زوجه چه حقی بر روی ابنیه و اشجار دارد؟
1- حق دینی 2-حق عینی اصلی 3- حق عینی تبعی 4 -حق غیرمالی
پاسخ:گزینه 3 صحیح می باشد